Araç Değer Kaybı Hesaplama 2024, Değer Kaybı Hesaplama Formülü ve Tablosu

2024 Araç Değer Kaybı Hesaplama Güncel Formül

---

2024 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından Karayolları Trafik Kanunu’nun ilgili maddelerinin iptal edilmesiyle birlikte, araç değer kaybı hesaplama yöntemleri değişmiştir. Bu makalede, güncel araç değer kaybı hesaplama formülleri ve yöntemlerini sizlerle paylaşacağız.

Ayrıca, sizlere yardımcı olacağını düşündüğümüz bir, araç değer kaybı hesaplama robotu da geliştirdik. Bu araç, aracınızdaki değer kaybını doğru bir şekilde hesaplamanızı sağlar. Ek olarak, hesaplama formüllerini içeren bir kılavuz da sunarak, kendi araç değer kaybı hesaplama Excel dosyanızı oluşturmanıza olanak tanıyoruz.

Yargıtay uygulamalarında araç değer kaybı hesaplamaları ilk başlarda aracın kaza sonrası gerçek değer kaybına odaklanıyordu; ancak günümüzde, büyük sermaye sahiplerinin etkisiyle oluşturulan yeni sistemde, kilometre, parça değişimi ve araç rayiç fiyatı gibi faktörler dikkate alınıyor. Bu sistem, aracın plastik tamponları ve camları gibi sökülüp takılabilir parçalarındaki hasarları göz ardı ederek, yalnızca metal kaporta hasarlarından değer kaybı hesaplamasına olanak tanıyor. 20 Mart 2020 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete’deki yeni düzenlemeyle birlikte, bu hesaplamalar daha standart hale getirilmiş olsa da, mağdurların gerçek zararlarının tazmini konusunda hâlâ eksiklikler söz konusu olabiliyor.

Yargıtay uygulamasını incelediğimizde, değer düşüklüğü hesaplamalarının ilk aşamalarda aracın kaza sonucu gerçek anlamda kaybettiği değere odaklandığını görüyoruz. Örneğin, kaza öncesinde piyasa değeri 150.000 TL olan bir aracın, kaza sonrasında ikinci el araç piyasasını yansıtan web sitelerinde 130.000 TL’ye satıldığı durumda, 20.000 TL’lik bir değer kaybı kabul edilmiştir. Ancak, bu araç değer kaybı hesaplama yöntemi günümüzde geçerliliğini yitirmiştir.

Serbest piyasa ekonomisinde, büyük sermaye birikimine sahip sigorta şirketleri, bilimsellik, objektiflik ve hukuki geçerlilik gibi kavramları vurgulayarak Hazine Müsteşarlığı’na baskı yapmış ve kilometre, parça değişimi, onarım, parça türü ve araç rayiç fiyatı gibi değişkenleri içeren bir değer kaybı hesaplama sistemi oluşturulmuştur. Ancak bu sistem, maalesef mağdurların gerçek zararlarını yeterince tazmin edememektedir.

Bu formülün mantığına göre, aracın plastik tamponları, camları ve mekanik motor aksamı gibi sökülüp takılabilir parçalarında meydana gelen hasar ve onarımlar, araç değer kaybı hesaplamasında dikkate alınmamaktadır.

Ancak, aracın metal kaporta iskeletinde meydana gelen hasarlardan dolayı değer kaybı talep edilebilmektedir. Örneğin, aracınızda 40.000 TL’lik bir hasar onarım maliyeti oluşmuşsa ve zarar gören ve tamir edilen parçalar plastik ön tampon, yan aynalar, ön farlar gibi unsurlar ise, bu durumda değer kaybı tazminatı almanız mümkün olmayabilir.

Araç değer kaybı hesaplamasında aşağıdaki unsurlar göz önünde bulundurulur:

• Aracın marka ve modeli
• Aracın üretim tarihi
• Aracın trafiğe ilk çıkış tarihi
• Aracın kaza anındaki kilometresi
• Aracın önceki hasar geçmişi ve hasarın niteliği
• Kaza tarihi itibariyle aracınızın benzerlerinin ikinci el piyasa değeri
• Aracın boyanan veya değiştirilen parçalar ve bu parçaların daha önce hasar alıp almadığı

Bu unsurlar, araç değer kaybı hesaplama ve tutarı belirlemek için dikkate alınır.

Bazı araç eksperleri ve meslektaşlarımız, araç değer kaybı hesaplaması için tablo veya Excel dosyaları paylaşsa da, bu yöntemler her zaman doğru sonuçlar vermeyebilir.

20 Mart 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan ve Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Genel Şartlar, bu konuda yeni bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemeye göre, araç değer kaybı hesaplaması aşağıdaki şekilde yapılacaktır:

Araç değer kaybı hesaplamasında kullanılan yöntemlere göre, baz değer kaybı formülü aracın rayiç değerinin %19’u olarak belirlenmiştir. Bu baz değer kaybı, hasar boyutlu katsayısı ve aracın kullanılmışlık düzeyine (kilometre) göre hesaplanarak toplam değer kaybına ulaşılır. Yani, toplam değer kaybı, baz değer kaybının hasar boyutlu katsayısı ve kilometre katsayısıyla çarpılması yoluyla hesaplanır. Bu yöntem, aracın hasar görme düzeyine ve kullanım miktarına göre değer kaybını objektif bir şekilde belirlemeyi amaçlar. Araç değer kaybı hesaplama yöntemleri için aşağıdaki formülü kullanabilirsiniz.

Peki hasar boyutlu katsayı ve aracın kullanılmışlık düzeyinin etki oranları neler?

Kazaya karışan aracın rayiç fiyatı 100.000 TL, kilometresiyse 15.000 km ve aracın kazada kusursuz olduğu varsayıldığında, aşağıdaki şekilde bir hesaplama yapılmaktadır. Örnek olsun diye paylaşılmış bu araç değer kaybı hesaplamada hiçbir şey gerçeği yansıtmamaktadır.

• Hasar onarım bedeli 20.001 TL ve üzerindeyse, değer kaybı 15.390 TL olur.
• Hasar onarım bedeli 12.001 TL ile 20.000 TL arasında ise, değer kaybı 12.825 TL olur.
• Hasar onarım bedeli 4.001 TL ile 12.000 TL arasında ise, değer kaybı 8.550 TL olur.
• Hasar onarım bedeli 2.001 TL ile 4.000 TL arasında ise, değer kaybı 4.275 TL olur.
• Hasar onarım bedeli 0 TL ile 2.000 TL arasında ise, değer kaybı hasar onarım bedeli kadar yani 0 TL ile 2.000 TL arasında değişir.

09.10.2020 Tarihli Anayasa Mahkemesi Kararı Sonrasında Araç Değer Kaybı Dosyalarında Oluşan Yeni Hukuki Durum Üzerine Bir Değerlendirme

09.10.2020 tarihinde Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar, araç değer kaybı hesaplamaları ve tazminat talepleri açısından önemli bir dönüm noktasını işaret etmektedir. Bu karar, sigorta şirketlerinin araç değer kaybını hesaplamada uyguladığı yöntemlerin hukuki geçerliliğini sorgulamış ve mağdurların haklarını korumak adına önemli düzenlemeler getirmiştir.

Önceki uygulamalarda, araç değer kaybı hesaplamaları genellikle sabit katsayılar ve formüllerle belirlenmişti; ancak bu yöntemler, mağdurların gerçek zararın tam olarak karşılanması konusunda eksik kalabiliyordu. Anayasa Mahkemesi’nin kararı, bu hesaplamaların daha adil ve hakkaniyete uygun bir şekilde yapılmasını sağlamayı hedeflemektedir. Mahkeme, araç değer kaybının hesaplanmasında kullanılan mevcut formüllerin, aracın gerçek değer kaybını yansıtacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi gerektiğine karar vermiştir.

Karar, sigorta şirketlerine ve mahkemelere, araç değer kaybı hesaplamalarında daha detaylı ve bireysel durumları dikkate alan yöntemler kullanma zorunluluğu getirmiştir. Ayrıca, bu karar, araç değer kaybı tazminatının sadece belirli hasar onarım bedellerine dayanarak değil, aracın genel durumu ve piyasa koşulları göz önünde bulundurularak hesaplanmasını öngörmektedir. Böylece, mağdurların gerçek zararlara uygun bir tazminat alabilmeleri için daha adil bir sistemin oluşturulması amaçlanmaktadır.

09.10.2020 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı, araç değer kaybı dosyalarında daha hakkaniyetli ve şeffaf bir değerlendirme sürecinin önünü açmıştır. Bu yeni hukuki durum, hem sigorta şirketlerinin hem de mağdurların daha adil sonuçlar elde etmelerini sağlayacak düzenlemeleri gündeme getirmiştir.

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları, kaza sonrası araçta meydana gelen değer kaybını hesaplamak için belirli ve açık bir formül sunmakta ve bu formül çerçevesinde sigorta şirketleri tarafından hesaplamalar yapılmaktadır. Bu formül, kaza sonrası araç değer kaybı ödemelerini Trafik Sigortası Genel Şartları’ndaki usul ve esaslara göre düzenlemekteydi. Önceki uygulamada, 165 bin km ve üzeri araçlar değer kaybı kapsamına alınmazken, plastik tampon/parça onarımları, cam, radyo/teyp, lastik, hava yastığı, jant, mekanik, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı gibi hasar ve onarımlar da değer kaybı hesaplamasına dahil edilmemekteydi.

Ancak, 09.10.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 2019/40 Esas ve 2020/40 Karar sayılı kararında önemli bir değişiklik yapılmıştır. Bu karar, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90 ve 92. maddelerindeki ‘Genel Şartlar’ ifadelerinin iptaline hükmetmiştir. Özellikle, 90. maddenin birinci cümlesinde yer alan “… ve bu kanun çerçevesinde hazırlanan genel şartlarda öngörülen usul ve esaslara tabidir…” ve ikinci cümlesinde geçen “…ve genel şartlarda…” ibarelerinin iptali, sigorta şirketlerinin değer kaybı hesaplamalarında uyguladığı mevcut formüllerin geçerliliğini sorgulayan bir dönüm noktası oluşturmuştur. Bu karar, araç değer kaybı hesaplamalarında daha kapsamlı ve adil bir değerlendirme yapılmasını sağlayacak yeni düzenlemelerin önünü açmaktadır.

Anayasa Mahkemesi’nin 09 Ekim 2020 tarihinde verdiği karar, araç değer kaybı hesaplamalarında köklü değişikliklere yol açmıştır. Bu kararla birlikte, önceki düzenlemede bulunan 160 bin km sınırı kaldırılmış ve plastik tamponlar, camlar, radyo/teyp, lastikler, hava yastıkları, jantlar, mekanik, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı gibi parçalar da değer kaybı kapsamına alınmıştır.

Yeni düzenleme ile, araçlarda meydana gelen değer kaybı hesaplamasında 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiillere ilişkin hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. Bu bağlamda, sigorta şirketlerinin kaza sonrası araç değer kaybını hesaplamalarında Türk Borçlar Kanunu’nda belirtilen gerçek zararın tespiti ilkelerine uygun olarak piyasa rayiç değerini dikkate almaları zorunludur.

Örneğin, kaza öncesinde 100 bin TL’ye satılabilen bir araç, kaza sonrası 90 bin TL’ye satılabiliyorsa, aradaki 10 bin TL’lik farkın mağdur araç sahibine ödenmesi gerekmektedir.

Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararları yasama, yürütme ve yargı organları ile idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlayıcı nitelikte olup, sigorta şirketleri bu karara uygun olarak araçlardaki gerçek değer kaybını tazmin etmekle yükümlüdür.

Anayasa Mahkemesi tarafından verilen iptal kararları, genellikle geriye yürümemekle birlikte, bu durum iptal kararlarının kesinleşmiş olanlar için geçerli olduğu anlamına gelir. Dolayısıyla, 09.10.2020 tarihli karar sonrası, kişilerin zararını ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren en geç iki yıl içinde meydana gelen kazalar için gerçek piyasa rayiç bedeline göre değer kaybı talebinde bulunmaları mümkündür. Trafik kazası sonrası herhangi bir değer kaybı talebinde bulunmamış veya talebi sonuçlanmamış kişiler, piyasa koşullarına göre belirlenen gerçek rayiç bedeline göre değer kaybı talep edebilirler.

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90 ve 92. maddelerinde geçen ‘Genel Şartlar’ ifadeleri, 09.10.2020 tarihinde Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bu iptal kararı, araç değer kaybı hesaplamalarında yeni bir hukuki durum yaratmıştır. Artık, kaza sonrası araçlarda meydana gelen değer kaybı hesaplamasında 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiillere ilişkin hükümleri ve tam tazmin ilkesinin uygulanması gerekmektedir. Bu çerçevede, sigorta şirketleri, kaza sonucu oluşan gerçek değer kaybını belirlerken piyasa rayiç değerini göz önünde bulundurarak hesaplama yapmak zorundadır.

Anayasa Mahkemesi’nin verdiği karar sonrasında, sigorta şirketleri tarafından yapılacak değer kaybı ödemeleri, piyasa koşullarını göz önünde bulundurarak araç sahiplerinin gerçek zararını piyasa rayiç değerine göre hesaplanıp ödenmesi gerekmektedir. Bu yeni düzenleme, sigorta şirketlerinin aracın gerçek piyasa değerine dayalı tazminat ödemesi yapmasını zorunlu kılmaktadır.

Araç sahipleri araç değer kaybı hesaplama2024 yılı itibariyle, değer kaybı şartları ve kilometre sınırları gibi konular hakkında daha fazla bilgi arayışındadır. Bu çerçevede, araç değer kaybı hesaplaması, araç değer kaybı şartları ve araç değer kaybı kilometre sınırı gibi 2024’te en çok merak edilen konuları ayrıntılı olarak ele aldık.

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Genel Şartlar, 20 Mart 2020 tarihinde 31074 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanmış ve 1 Nisan 2020 itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemeye göre, yürürlük tarihinden önce yapılan sözleşmelerde geçerli olan Genel Şartlar, sözleşmenin imzalandığı tarihteki şartlara tabi olurken, yürürlüğe girdikten sonra yapılan sözleşmelerde yeni yayınlanan Genel Şartlar uygulanacaktır. Bu düzenleme ile, araçlarda kaza sonrası meydana gelen değer kaybı hesaplama formüllerinde ve yöntemlerinde bazı değişiklikler yapılmıştır.

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına yapılan son düzenlemelerle, “Teminat Dışında Kalan Haller” başlıklı maddeye 7 ve 8 numaralı fıkralar eklenmiştir. Bu fıkralar şu şekildedir:

• 7) Tekerlekli veya paletli toplumsal müdahale araçları, belediye otobüsleri, yol süpürme araçları ve itfaiye araçlarında meydana gelen hasarlar nedeniyle yapılan değer kaybı talepleri teminat dışında kalacaktır.
• 8) Yabancı plakalı araçların Türkiye’de karıştığı kazalarda, yabancı plakalı araçlar için yapılan değer kaybı talepleri teminat dışı bırakılmıştır.

Bu düzenlemeye göre, tekerlekli veya paletli toplumsal müdahale araçları, belediye otobüsleri, yol süpürme araçları ve itfaiye araçları ile yabancı plakalı araçların karıştığı kazalarda, bu araçların lehine değer kaybı talebinde bulunulamayacaktır. Bu değişiklik, belirli araç türleri ve yabancı plakalı araçlar için değer kaybı taleplerinin kapsamını daraltmış ve teminat dışında bırakmıştır.

Eski Genel Şartlarda, araçlarda yaşanan değer kaybı hesaplamalarında 165 bin km sınırı bulunmaktaydı ve bu limitin üzerindeki araçlar için değer kaybı talebinde bulunulamıyordu. Ancak, yapılan yeni düzenlemeyle bu kilometre sınırı kaldırılmıştır. Bununla birlikte, değer araç değer kaybı hesaplamasındaki kilometre katsayısı oranı düşürülmüş ve formüller ile katsayı oranları yeniden belirlenmiştir.

Yeni düzenlemede, araç kilometre katsayısına göre 75 bin km’de yer alan bir aracın değer kaybı hesaplamasında kullanılan kilometre katsayısı çarpanı, 149 bin km’de yer alan aracın katsayısı çarpanı ile aynı olarak belirlenmiştir. Bu değişiklik, araç değer kaybı hesaplanmasını daha düşük bir seviyede bırakmakta ve dolayısıyla değer kaybının daha az hesaplanmasına neden olmaktadır.

Ayrıca, araçtaki maddi hasarın aracın rayiç bedelinin %2’sinin altında kalması durumunda, araç değer kaybı tazminatı hasar tutarını aşamayacaktır. Yani, araçta meydana gelen maddi hasar tutarı, aracın rayiç bedelinin %2’sinden fazla olamayacaktır. Örneğin, piyasa değeri 100.000 TL olan bir araçta 1.500 TL hasar meydana geldiğinde, değer kaybı bu miktardan fazla olsa bile, tazminat 1.500 TL ile sınırlı olacaktır.

Eğer aracınızın piyasa rayiç değeri 100.000 TL ve kilometresi 15.000 km veya altında ise, hasar miktarına göre araç değer kaybı şu şekilde hesaplanacaktır:

• Hasar miktarı 20.001 TL ve üzeri ise değer kaybı 15.390 TL olacaktır.
• Hasar miktarı 12.001 TL – 20.000 TL arası ise değer kaybı 12.825 TL olacaktır.
• Hasar miktarı 4.001 TL – 12.000 TL arası ise değer kaybı 8.550 TL olacaktır.
• Hasar miktarı 2.001 TL – 4.000 TL arası ise değer kaybı 4.275 TL olacaktır.
• Hasar miktarı 0 TL – 2.000 TL arası ise değer kaybı, hasar miktarı kadar, yani 0 – 2.000 TL olacaktır.

Yapılan bu değişiklikler, ne yazık ki, vatandaşların aleyhine olacak şekilde düzenlenmiştir. Eski genel şartlarda kullanılan formüllerle yapılan hesaplamalarda, vatandaşlar piyasa rayiç değerlerine uygun gerçek değer kayıplarını alamıyorken, yeni araç değer kaybı hesaplama formülüyle bu mağduriyetin daha da artması beklenmektedir. Bu durum, araç sahiplerinin tazminat taleplerinde daha fazla zorluk yaşamalarına yol açabilir.

2024 yılında araç değer kaybı şartları, araç sahiplerinin sıkça araştırdığı ve birbirlerine danıştığı konulardan biridir. Araç değer kaybı talebinde bulunabilmek için yerine getirilmesi gereken şartlar toplamda dört ana unsura dayanmaktadır. Bu şartlar kısaca şu şekildedir:

1. Çift Taraflı Kaza Olması: Araç değer kaybı talebinde bulunabilmek için kazanın çift taraflı bir trafik kazası olması gerekmektedir. Tek taraflı kazalar, yani aracınızın duvara sürtmesi, ağaca çarpması gibi durumlar değer kaybı kapsamına girmez. Bu tür kazalarda değer kaybı talep edilemez.
2. Kazada %100 Kusurlu Olunmaması: Kazada %100 kusurlu olmamanız gerekmektedir. Eğer kaza tamamen sizin kusurunuzdan kaynaklanıyorsa ve diğer araç ya da kişilerin herhangi bir kusuru bulunmuyorsa, araç değer kaybı talep edilemez. Değer kaybı talebinde bulunabilmek için, kazaya sebep olan bir başkasının bulunması ve bu kişinin ya da kurumun zarara neden olması gerekmektedir.
3. Kazada Araçta Bir Hasar Oluşması ve Onarılması: Kaza sonucunda aracınızda bir hasar oluşmuş ve bu hasarın onarım işlemleri tamamlanmış olmalıdır. Onarım görmemiş hasarlar nedeniyle değer kaybı talep edilemez. Bu nedenle, onarım işlemlerine dair bilgi ve belgelerin düzgün bir şekilde toplanması ve saklanması önemlidir.
4. Parçaların Daha Önce Başka Bir Kaza Nedeni ile Onarılmamış Olması: Onarım gören parçaların daha önce başka bir kaza nedeniyle hasar görüp onarım işlemi görmemiş olması gerekmektedir. Bir parçanın daha önce onarıldığı durumlarda, aynı yerden yaşanan ikinci bir hasar için değer kaybı talep edilemez. Ancak, aracın farklı parçalarının hasar görmesi ve onarıma tabi tutulması durumunda, değer kaybı gündeme gelebilir.

Bu şartların yerine getirilmesi durumunda, araç sahipleri değer kaybı talebinde bulunabilir ve kazadan kaynaklanan değer kaybının tazmin edilmesini talep edebilirler.

Araçta meydana gelen değer kaybına ilişkin taleplerin değerlendirilmesinde, aracın özellikleri ve kazanın oluş şekli büyük bir rol oynamaktadır. Değer kaybı bedelinin belirlenmesinde aracın markası, modeli, üretim yılı, kilometresi, hasar miktarı ve geçmiş hasar kayıtları gibi unsurlar dikkate alınır. Ayrıca, kazanın oluş şekli ve kusur dağılımları da tazminatın hesaplanmasında önemli bir faktördür.

Yanlış bilinenin aksine, araç değer kaybı hesaplamasında araç yaşına bağlı bir sınır bulunmamaktadır. Yani aracın markası, modeli, yılı veya kilometresi gibi faktörler değer kaybı bedelinin tazmini etkileyen unsurlardır ancak bu faktörler bir alt veya üst sınır koymaz. Özellikle belirli bir yaş sınırının üzerinde olan araçlarda değer kaybı oluşmayacağı düşüncesi yanlış bir kanaattir.

Ancak, geçmişte Trafik Sigortası Genel Şartları’nda yer alan ve 165.000 kilometre üzerindeki araçlar için değer kaybı ödemesi yapılmayacağına dair düzenleme, günümüzde geçerliliğini yitirmiştir. Yeni araç değer kaybı hesaplama formülü içeriği farklıdır. Bu formüle göre, kilometre sınırının aşılması durumunda değer kaybı talebinde bulunulamazken, güncel düzenlemeler ve Anayasa Mahkemesi kararları doğrultusunda bu tür sınırlamalar kaldırılmıştır. Şu anki uygulamada, aracın kilometresi ve yaşı gibi faktörler değer kaybının hesaplanmasında dikkate alınan, sınırlayıcı unsurlar olmaktan çıkarılmıştır.

09.10.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 2019/40 Esas 2020/40 Karar sayılı kararıyla, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90 ve 92. maddelerinde geçen ‘Genel Şartlar’ ifadeleri iptal edilmiştir. Bu karar doğrultusunda, Karayolları Trafik Kanunu’nun 90. maddesinin birinci cümlesindeki “… ve bu kanun çerçevesinde hazırlanan genel şartlarda öngörülen usul ve esaslara tabidir…” ve ikinci cümlesindeki “…ve genel şartlarda…” ibareleri de geçersiz kılınmıştır.

Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı sonucunda, eskiden kullanılan araç değer kaybı hesaplama formülü yürürlükten kaldırılmıştır. İptal kararı ile birlikte, önceki düzenlemede var olan 165.000 kilometre sınırı kaldırılmış ve bu sayede daha geniş bir kapsamda değer kaybı hesaplamaları yapılabilmektedir. Ayrıca, “mini onarım” olarak adlandırılan plastik tampon/parça onarımları, cam, radyo/teyp, lastik, hava yastığı, jant, mekanik, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı gibi parçalar da artık değer kaybı kapsamına dahil edilmiştir. Bu değişiklikler, değer kaybı hesaplamalarının daha geniş bir çerçevede yapılmasına ve daha adil bir tazminat sürecine olanak sağlamaktadır.

Beşinci unsurumuz olan kilometre sınırı, Mart 2020’ye kadar geçerliydi; ancak bu tarihte Trafik Sigortası Genel Şartları üzerinde yapılan düzenlemeyle kilometre sınırı kaldırılmıştır. Bu değişiklikle birlikte, araç değer kaybı km sınırı 2023 itibarıyla kilometre sınırı uygulanmamaktadır. Bu durum, her yaş ve kilometredeki araç için değer kaybı talep edilebileceği anlamına gelmektedir. Ancak, değer kaybı miktarının ne kadar olacağı, aracın piyasa rayici, kilometresi ve hasarın TL karşılığı gibi faktörlerin dikkate alındığı formül üzerinden yapılan hesaplama sonucunda belirlenmektedir. Bu nedenle, değer kaybı hesaplamaları, her aracın özel durumuna göre değişkenlik gösterecektir.

Günlük hayatta sıkça karşılaşılan trafik kazaları sonucunda, kazaya karışan araçlarda genellikle değer kaybı meydana gelir. Araç değer kaybı, kaza öncesi aracın ikinci el piyasa rayiç değeri ile kaza sonrası onarımdan sonra aracın ikinci el piyasa rayiç değeri arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Bu değer kaybı, araçta meydana gelen hasarın, aracın piyasa değerini nasıl etkilediğini gösterir.

Araç değer kaybı talepleri, tüm sigorta poliçeleri kapsamında teminat altına alınmış durumdadır. Ancak, bu taleplerin nasıl yapılacağı, hangi yöntemin tercih edileceği, somut duruma göre değişiklik gösterebilir. Farklı yollar ve yöntemler mevcut olup, hangi seçeneğin uygulanacağı olayın özelliklerine göre belirlenir. Bu nedenle, değer kaybı talebinde bulunurken, olayın özel koşullarına uygun bir talep yöntemi seçilmesi önemlidir.

Değer kaybı taleplerinin sigorta şirketlerine iletilmesinde hangi yol tercih edilirse edilsin, nihai değer kaybı bedelinin tespiti için bilirkişi incelemesi ve bilirkişi raporu alınması zorunludur. Bu süreçte, kazaya karışan aracın durumu ve kazanın oluş şekli göz önünde bulundurularak çeşitli faktörler dikkate alınır. Uzman bilirkişiler tarafından hazırlanan raporlarda, zararın ve kusur oranlarının yanı sıra aracın markası, modeli, kilometresi, daha önceki kazalar, mevcut kazada hasar gören bölgeler, değişen ve onarılan parçalar, ve aracın kazadan önceki ile sonraki ikinci el piyasasındaki değeri detaylı bir şekilde incelenir.

Bu unsurlar birlikte değerlendirildikten sonra, varsa paylaşımlı kusur oranı da göz önünde bulundurularak aracın gerçek değer kaybı belirlenir. Bilirkişi raporu, reel değer kaybı bedelinin tespiti açısından temel bir dayanak sağlar ve değer kaybı talebinin tahsil edilmesinde önemli bir rol oynar. Bu nedenle, değer kaybı talebinde bulunurken bilirkişi raporunun doğru ve kapsamlı bir şekilde hazırlanması kritik önem taşır.

Aracın pert olması, bir kaza sonucunda aracın tam hasarlı veya ağır hasarlı hale gelmesi ve kullanılamaz durumda olması anlamına gelir. Bir aracın pert olarak değerlendirilmesi, genellikle aracın değerinin %40 veya daha fazla oranda kaybettiğini gösteren bir pert kaydına dayanır. Aracın pert olup olmadığının belirlenmesi için öncelikle sigorta şirketi tarafından yetkilendirilen bir ekspertiz tarafından hasarın değerlendirilmesi gerekir.

Sigorta şirketi, aracın pert olması durumunda, kaza tarihindeki sigorta rayiç bedelini belirleyerek, bu bedeli azami teminat limitleri çerçevesinde kullanır. Aracın pert rayiç bedeli, genellikle sigorta şirketinin düzenlediği bir ihale ile belirlenir ve aracın satışı sonucunda elde edilen bedel, sovtaj bedeli ve hasar bedeli ile birlikte sigortalıya ödenir. Alternatif olarak, aracın pert rayiç bedelinden sovtaj bedeli düşüldükten sonra kalan miktar sigortalıya ödenir ve hasarlı araç, sigortalıya bu haliyle bırakılır. Bu süreç, aracın pert olarak değerlendirilmesi ve sigorta tazminatının düzenlenmesi için standart bir uygulama şeklinde yürütülür.

Ağır hasar kaydı, bir aracın kaza sonucunda değerinin %70 veya daha fazla oranında kaybedildiğini ifade eder. Bu tür bir hasar kaydına sahip araçlar, ciddi bir şekilde zarar görmüş olup, onarıldıklarında eski işlevlerine dönmeleri mümkündür.

Ancak, aracın ağır hasar kaydı mevcut olduğunda ve gerekli onarımlar yapılmadığında, aracın trafiğe çıkma izinleri bulunmayacaktır. Bu durum, aracın güvenli ve uygun şekilde kullanılabilir durumda olup olmadığını değerlendirmek için önemlidir. Ağır hasar kaydı, aracın onarıldığı ve güvenli bir şekilde trafiğe çıkma yeteneğinin tekrar kazanıldığı durumlarda bile, sigorta ve trafik düzenlemeleri açısından dikkatlice ele alınmalıdır.

TRAMER (Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Genel Müdürlükleri ve Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi), Türkiye’de trafik sigortaları ve araç hasarlarına ilişkin bilgileri merkezi bir veritabanında toplayan ve yöneten bir sistemdir. TRAMER, Türkiye’deki sigorta şirketleri tarafından kullanılan bir bilgi merkezi olup, sigorta poliçeleri, hasar bilgileri ve araç değer kaybı gibi konularda veri sağlar

Hasar Bilgisi Toplama ve Dağıtma: TRAMER, trafik kazalarına ilişkin hasar bilgilerini toplar ve sigorta şirketlerine sunar. Bu veriler, araçların geçmişteki hasar kayıtlarını içerir ve sigorta süreçlerinde önemli bir referans kaynağıdır.

Sigorta Poliçesi Bilgileri: TRAMER, sigorta poliçelerine ilişkin bilgileri de kaydeder ve günceller. Bu, sigorta şirketlerinin poliçe durumlarını ve sigorta kapsamını takip etmelerine yardımcı olur.

Araç Değer Kaybı: TRAMER, araç değer kaybı ile ilgili bilgileri toplar ve değerlendirir. Bu, kaza sonrası araçların değer kaybını hesaplamak için önemli bir kaynaktır.

Bilgi Paylaşımı: Sigorta şirketleri arasında veri paylaşımını kolaylaştırır. Sigorta şirketleri, TRAMER verilerini kullanarak araçların geçmiş hasar bilgilerini ve sigorta durumlarını kontrol edebilirler.

Geçtiğimiz yıllarda Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yayımlanan hesaplama cetvelleri, araç değer kaybı hesaplamalarında kullanılmak üzere geliştirilmiş araçlardır. Ancak, günümüzde aracın gerçek değer kaybının hesaplanmasında yalnızca bu cetvellerin veya araç değer kaybı hesaplama robotlarının kullanılması yetersiz olabilir. Özellikle, araç değer kaybı hesaplama işlemlerinde kullanılan excel tablosu gibi basit hesaplama araçları, eksik veya hatalı sonuçlar verebilmektedir.

Geleneksel Araç Değer Kaybı Hesaplama Araçları Neden Yetersiz Kalabilir?

1. Karmaşıklık: Araç değer kaybı hesaplamaları, birçok değişkeni içeren karmaşık bir süreçtir. Araçların marka, model, yaş, kilometre, hasar miktarı, onarımlar ve geçmiş hasar kayıtları gibi birçok faktör, hesaplama sonucunu etkileyebilir. Bu değişkenlerin doğru bir şekilde entegrasyonu ve değerlendirilmesi zordur.
2. Değişen Regülasyonlar: Sigorta sektöründeki regülasyonlar ve hesaplama yöntemleri sürekli olarak güncellenmektedir. Bu değişiklikleri takip etmek ve hesaplama tablosuna entegre etmek, manuel yöntemlerle zor olabilir.
3. Bilirkişi Raporları: Gerçek değer kaybı hesaplamaları, genellikle uzman bilirkişiler tarafından yapılan incelemeleri ve raporları gerektirir. Bu raporlar, aracın geçmiş hasar kayıtları, onarılan parçalar ve piyasa rayiç değeri gibi detaylı bilgileri içerir ve bu bilgilerin doğruluğu, hesaplama sonuçlarını doğrudan etkiler.
4. Eksiklikler ve Hatalar: Excel tablosu gibi hesaplama araçları, verilerin doğru ve eksiksiz bir şekilde girilmesini gerektirir. Yanlış veri girişi veya eksik bilgiler, hesaplama sonuçlarını yanıltıcı hale getirebilir.

Güncel Değer Kaybı Hesaplama Yöntemleri ve Yaklaşımları

1. Otomatik Hesaplama Sistemleri: Günümüzün gelişmiş teknolojileri, araç değer kaybını daha doğru bir şekilde hesaplamak için çeşitli yazılımlar ve sistemler sunmaktadır. Bu sistemler, verilerin doğru bir şekilde entegrasyonunu ve güncel regülasyonlara uyum sağlamayı kolaylaştırır.
2. Bilirkişi Raporları: Araç değer kaybı hesaplamaları için bilirkişi raporları kullanımı önemlidir. Bu raporlar, uzmanlar tarafından hazırlanır ve araçta meydana gelen hasarın detaylı bir analizini sunar.
3. Sigorta Şirketleri ve TRAMER: Sigorta şirketleri, TRAMER gibi merkezi veri tabanlarından yararlanarak araçların geçmiş hasar bilgilerini ve piyasa değerlerini değerlendirir. Bu veriler, daha doğru hesaplamalar yapılmasına yardımcı olur.

Araç değer kaybı hesaplamalarının doğruluğunu sağlamak için kapsamlı ve güncel hesaplama araçları, uzman bilirkişi raporları ve merkezi veri tabanlarının kullanımı önemlidir. Geleneksel excel tablosu gibi yöntemler bu karmaşık hesaplamalarda yeterli olmayabilir ve sonuçlar hatalı olabilir.

Yeni düzenlemelerle birlikte, araç değer kaybı hesaplamalarında eski sınırlar kaldırılmış ve daha geniş bir onarım ve parça değişimi kapsamı getirilmiştir. Bu kapsamda, aracın plastik tamponları, camları, radyo/teyp sistemleri, lastikleri, hava yastıkları, jantları, mekanik, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı gibi parçaları artık değer kaybı hesaplamalarına dahil edilmiştir.

Özellikle araç kapısı, aracın sac bölgesinde yer aldığı için değer kaybı açısından önemli bir parçadır. Kapı değişimi, aracın dış görünümünde ve yapısal bütünlüğünde belirgin değişiklikler yaratabileceğinden, en fazla değer kaybına yol açabilecek değişimlerden biridir.

Araç Kapı Değişiminde Değer Kaybı

Kapı Onarımları ve Değer Kaybı: Araç kapısı değişiminde değer kaybı talep edilebilmesi için, aracın kapısının daha önce bir hasar almamış olması gerekmektedir. Yani, kapı değişimi sırasında, aracın kapısı daha önce herhangi bir hasar görmemişse, yapılan değişiklik sonucunda değer kaybı hesaplanabilir. Araç değer kaybı hesaplanırken buna dikkat edilmelidir.

Kapı Değişimi ve Önceki Hasarlar: Eğer aracın kapısı daha önce bir hasar görmüş ve onarıldıysa, bu durum mevcut değer kaybı hesaplamasını etkileyebilir. Çünkü daha önceki hasar ve onarımlar, aracın değer kaybı üzerinde etkili olabilir ve bu da kapı değişiminin değer kaybı üzerindeki etkisini dolaylı yoldan etkileyebilir.

Kapsam ve Değerlendirme: Araç kapısının değişiminde değer kaybının hesaplanmasında, aracın piyasa rayiç değeri, kapı değişimi öncesi ve sonrası durumu, hasar miktarı gibi faktörler dikkate alınarak uzman bilirkişiler tarafından değerlendirme yapılır. Bu değerlendirme, aracın eski ve yeni değeri arasındaki farkı belirlemeye yardımcı olur.

Yeni düzenlemelerle birlikte, araç kapı değişimlerinin değer kaybı hesaplamalarında dikkate alınması gereken önemli bir faktör haline geldiği anlaşılmaktadır. Kapı değişiminde değer kaybı talebinde bulunurken, kapının daha önce herhangi bir hasar alıp almadığı, mevcut piyasa rayiç değeri ve onarımların detayları gibi unsurların dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu süreçte uzman bilirkişilerin raporları ve güncel düzenlemeler ışığında yapılacak hesaplamalar, aracın gerçek değer kaybının doğru bir şekilde belirlenmesini sağlayacaktır.

Son düzenlemelerle birlikte, araç değer kaybı hesaplamasında kapsam genişletilmiş ve bazı parçalar değere etki eden unsurlar olarak dikkate alınmıştır. Özellikle 160 bin km sınırının kaldırılmasıyla birlikte, araç değer kaybı hesaplamaları daha kapsamlı hale gelmiştir.

Araç Motor Değişimi Değer Kaybı

Motor değişimi, önceki düzenlemelerde değer kaybı kapsamına alınmamışken, günümüzde araç değer kaybına dahil edilmiştir. Bunun nedeni, motor değişiminin aracın tramer kaydına işlenmesi, satış değerini etkilemesi ve diğer araçlara göre satımının zorlaşması gibi nedenlerle değer kaybı üzerinde önemli bir etkisi olmasıdır.

Araç Değer Kaybı Hesaplamasında Kapsama Girmeyen Parçalar

Yeni düzenlemelerde belirli parçaların araç değer kaybı hesaplamaları kapsamında olmadığı belirtilmiştir. Bu parçalar şunlardır:

• Cam: Araç camları, değer kaybı hesaplamasında genellikle dikkate alınmayan bir unsurdur.
• Ayna: Araç aynaları, değer kaybı hesaplamalarının dışında bırakılmıştır.
• Ön Tampon: Plastik veya metal malzemeden yapılmış ön tamponlar da değer kaybı hesaplaması dışında tutulmaktadır.
• Motor, Şanzıman ve Taşıyıcılar: Motor, şanzıman ve taşıyıcılar gibi büyük mekanik parçalar, değer kaybı kapsamına dahil edilmemektedir.

Araç Değer Kaybı Hesaplamasına Giren Parçalar

Yeni düzenlemelerle birlikte, daha önce değer kaybı hesaplamalarına dahil edilmeyen bazı parçalar artık bu kapsama alınmıştır:

• Plastik Tampon/Parça Onarımları: Aracın dış kısmında bulunan plastik tamponlar ve diğer parçaların onarımı değer kaybına etki edebilir.
• Radyo/Teyp: Araç içindeki radyo ve teypler de artık değer kaybı hesaplamasında dikkate alınan parçalardır.
• Lastik: Araç lastikleri, değer kaybı hesaplamalarına dahil edilmiştir.
• Hava Yastığı: Aracın hava yastığı sisteminin onarımı veya değişimi, değer kaybı üzerinde etkili olabilir.
• Jant: Araç jantları da değer kaybı kapsamına alınmıştır.
• Mekanik, Elektrik ve Elektronik Aksamlar: Aracın mekanik, elektrik ve elektronik aksamındaki onarımlar ve değişiklikler de değer kaybına etki etmektedir.
• Döşeme Aksamı: İç döşeme ve diğer kaplama parçaları da artık değer kaybı hesaplamasına dahil edilmiştir.

Araç değer kaybı hesaplamalarında kapsam genişletilmiş ve daha fazla parça ve onarım türü dikkate alınmıştır. Cam, ayna, ön tampon, motor, şanzıman ve taşıyıcılar gibi bazı unsurlar hala kapsam dışında kalırken, motor değişimi ve diğer belirli parçalar artık değer kaybı hesaplamalarına dahil edilmiştir. Bu değişikliklerle birlikte, araç sahiplerinin değer kaybı taleplerini değerlendirirken, kapsamlı bir inceleme ve doğru hesaplama yapılması gerekmektedir.

Araç değer kaybı hesaplamasında, aracın yıpranma payının belirlenmesi, aracın kilometre durumu, yaşı ve diğer etkenlere bağlı olarak yapılır. Bu hesaplama, araç değer kaybının doğru bir şekilde belirlenmesini sağlar. Araç değer kaybı hesaplamasında yıpranma payı genellikle her 15.000 kilometrede veya belirli bir yaş diliminde %10 oranında düşüş yapılarak hesaplanır. Bu, aracın kullanım süresine ve kilometreye bağlı olarak değer kaybının azaltılmasını sağlar.

Araç kilometre başına yıpranma payı hesaplanır. Örneğin, aracın her 15.000 kilometresinde değer kaybından %10 oranında bir düşüş yapılır. Araç yaşı da yıpranma payını etkileyen önemli bir faktördür. Genellikle, aracın yaşı arttıkça yıpranma payı da artar. Araç markası ve türü, değer kaybı hesaplamasında önemli bir rol oynar. Lüks veya yüksek performanslı araçlar, diğer araçlardan farklı yıpranma paylarına sahip olabilir.

Bu hesaplamalar, aracın gerçek değer kaybını daha doğru bir şekilde belirlemeye yardımcı olur. Her durumda, aracın yaşı, kilometresi ve diğer etkenler göz önünde bulundurularak yapılan yıpranma payı hesaplamaları, sigorta şirketleri ve değer kaybı uzmanları tarafından değerlendirilir.

Araç değer kaybı talebinde bulunurken, ilk adım olarak sigorta şirketine ihtarname gönderilmelidir. İhtarnamede, değer kaybı raporu ve emsal kararlarla birlikte hukuki bir talep yapılmalıdır. Sigorta şirketi bu talebi kabul ederse, 15 gün içinde ödemeyi yapar. Aksi halde, tahkim yoluna başvurulabilir ve bu süreç genellikle 4 – 6 ay sürer. Her iki durumda da, hukuki ve gerçekçi bir talep sürecin düzgün ve adil bir şekilde ilerlemesi için önemlidir.

Araç Değer Kaybı Tazmininde Süreç Nasıl İşliyor?

Araç değer kaybı talebinde bulunurken izlenecek adımlar ve sürecin nasıl işlediği, sigorta şirketlerinin ödeme yapma sürecini ve olası uyuşmazlık durumlarını etkileyebilir. İşte araç değer kaybı talepleri için genel süreç ve dikkate alınması gereken hususlar:

1. İhtarname Gönderimi

İhtarname Hazırlama:

• Değer Kaybı Raporu: Öncelikle, aracınızda meydana gelen değer kaybının tespitini içeren bir bilirkişi raporu almanız gerekmektedir. Bu rapor, araçta oluşan değer kaybını objektif bir şekilde belgeleyecek ve sigorta şirketine sunulacaktır.
• Emsal Kararlar: İhtarnamede, değer kaybı tazminatı ile ilgili emsal kararlar ve ilgili hukuki dayanaklar da eklenmelidir. Bu, talebinizin hukuki temellerini güçlendirir.

Sigorta Şirketine Başvuru:

• Ödeme Talebi: İhtarnamenin içinde, sigorta şirketine araç değer kaybının tazmin edilmesi için belirli bir süre (genellikle 15 gün) verilmelidir.
• Gerçekçi ve Hukuki Talep: İhtarnamede belirtilen talep, aracın gerçek değer kaybını yansıtmalı ve hukuki olarak geçerli olmalıdır.

2. Sigorta Şirketinin Ödeme Yapması

• Ödeme Süreci: Eğer sigorta şirketi, talebinizde belirtilen değer kaybını kabul ederse ve bu değer kaybı raporu ile emsal kararlar doğrultusunda hukuki ve gerçekçi bulunursa, 15 gün içinde ödemeyi gerçekleştirmelidir.
• Değer Kaybının Ödenmesi: Ödeme yapıldığında, değer kaybı talebiniz sonuçlanmış olacaktır.

3. Tahkim Süreci

Tahkime Başvuru:

• Ödeme Yapılmaması veya Yetersizlik: Eğer sigorta şirketi, talebinizi reddeder veya yeterli bir ödeme yapmazsa, tahkime başvurabilirsiniz. Bu durumda, sigorta şirketi ile anlaşmazlık hukuki bir süreç içine girecektir.
• Tahkim Süresi: Tahkim süreci genellikle 4 – 6 ay arasında sürebilir. Bu süre, tahkim kurumunun yoğunluğuna ve dosyanın karmaşıklığına bağlı olarak değişebilir.

Tahkim Sürecinde:

• Bilirkişi Raporları: Tahkim sürecinde, bilirkişi raporları ve diğer hukuki belgeler sunularak, değer kaybının ne kadar olduğuna ilişkin detaylı bir değerlendirme yapılır.
• Karar: Tahkim sürecinin sonunda, karar verilir ve sigorta şirketine ödemeyi yapma veya kararın gereğini yerine getirme yükümlülüğü getirilir.

Araç değer kaybı talebinde bulunurken, ilk adım olarak sigorta şirketine ihtarname gönderilmelidir. İhtarnamede, değer kaybı raporu ve emsal kararlarla birlikte hukuki bir talep yapılmalıdır. Sigorta şirketi bu talebi kabul ederse, 15 gün içinde ödemeyi yapar. Aksi halde, tahkim yoluna başvurulabilir ve bu süreç genellikle 4 – 6 ay sürer. Her iki durumda da, hukuki ve gerçekçi bir talep sürecin düzgün ve adil bir şekilde ilerlemesi için önemlidir.